พลิกโฉม "ประกันสังคม": สู่ฉบับที่ 5 และทางเลือก "บำเหน็จ-บำนาญ" ที่ผู้ประกันตนรอคอย กว่าสามทศวรรษที่ระบบประกันสังคมของประเทศไทยได้ถือกำเนิดขึ้น

 

พลิกโฉม "ประกันสังคม": สู่ฉบับที่ 5 และทางเลือก "บำเหน็จ-บำนาญ" ที่ผู้ประกันตนรอคอย กว่าสามทศวรรษที่ระบบประกันสังคมของประเทศไทยได้ถือกำเนิดขึ้น เพื่อเป็นหลักประกันชีวิตและสวัสดิการให้กับแรงงานจำนวนมหาศาล พ.ร.บ.ประกันสังคม ปี พ.ศ. 2533 ถือเป็นจุดเริ่มต้นสำคัญที่ทำให้เรามีกองทุนนี้ แต่ด้วยบริบททางสังคมและเศรษฐกิจที่เปลี่ยนแปลงไปตลอดเวลา ทำให้กฎหมายฉบับนี้ต้องมีการปรับปรุงและพัฒนามาอย่างต่อเนื่อง ซึ่งจนถึงปัจจุบัน เราได้เห็นการแก้ไขเพิ่มเติมมาแล้ว 4 ฉบับ และกำลังจับตา "ฉบับที่ 5" ที่หลายคนตั้งความหวังไว้ ประกันสังคม 4 ฉบับที่ผ่านมา: พัฒนาการเพื่อความมั่นคง ย้อนกลับไปดูพัฒนาการของกฎหมายประกันสังคม เราจะพบว่าแต่ละฉบับที่ออกมานั้น ล้วนมีวัตถุประสงค์เพื่อยกระดับสิทธิประโยชน์และขยายความคุ้มครองให้ครอบคลุมและเหมาะสมกับสถานการณ์มากขึ้น:

• ฉบับที่ 1 (พ.ศ. 2533): จุดเริ่มต้นแห่งหลักประกัน
  • นี่คือกฎหมายแม่บทที่วางรากฐานระบบประกันสังคมของไทย กำหนดให้มีการจัดตั้งกองทุนประกันสังคม และเริ่มคุ้มครอง 3 กรณีหลัก ได้แก่ เจ็บป่วย/คลอดบุตร, ทุพพลภาพ, และตาย ซึ่งเป็นการสร้างหลักประกันพื้นฐานให้กับผู้ใช้แรงงาน
• ฉบับที่ 2 (พ.ศ. 2537): เพิ่มมิติแห่งการว่างงาน
  • การแก้ไขในฉบับนี้ ได้เพิ่ม "กรณีว่างงาน" เข้ามา นับเป็นก้าวสำคัญที่สะท้อนถึงการรับรู้ปัญหาการว่างงานในตลาดแรงงานและต้องการมอบความคุ้มครองในช่วงเวลาที่ยากลำบากนี้
• ฉบับที่ 3 (พ.ศ. 2542): เติมเต็มความคุ้มครอง "ชราภาพ" และ "สงเคราะห์บุตร"
  • เป็นฉบับที่สำคัญอย่างยิ่ง เพราะได้เพิ่ม "กรณีชราภาพ" และ "กรณีสงเคราะห์บุตร" เข้ามา ทำให้ระบบประกันสังคมครอบคลุมการคุ้มครองตั้งแต่เกิดจนแก่ และเป็นการเตรียมพร้อมสำหรับวัยเกษียณอย่างเป็นรูปธรรม
• ฉบับที่ 4 (พ.ศ. 2558): ก้าวสู่การขยายความคุ้มครองผู้ประกันตน มาตรา 40
  • ฉบับนี้มีส่วนสำคัญในการขยายความคุ้มครองไปยัง "ผู้ประกอบอาชีพอิสระ" หรือ "แรงงานนอกระบบ" ภายใต้มาตรา 40 ทำให้คนกลุ่มนี้สามารถเข้าถึงสิทธิประโยชน์จากประกันสังคมได้มากขึ้น แม้จะยังไม่เทียบเท่ามาตรา 33 ก็ตาม พัฒนาการทั้ง 4 ฉบับนี้ แสดงให้เห็นถึงความพยายามในการปรับปรุงระบบประกันสังคมให้ก้าวทันบริบททางสังคมและเศรษฐกิจที่เปลี่ยนแปลงไป เพื่อให้ผู้ประกันตนมีหลักประกันในชีวิตที่มั่นคงขึ้นเรื่อยๆ

เมื่อไหร่จะมี "ฉบับที่ 5"? ผู้ประกันตนจะได้เลือก "บำเหน็จ" หรือ "บำนาญ" ได้หรือไม่? ท่ามกลางกระแสเรียกร้องและปัญหาทางเศรษฐกิจที่รุมเร้า ผู้ประกันตนจำนวนมากต่างจับตาและตั้งความหวังกับ "ร่างพระราชบัญญัติประกันสังคม (ฉบับที่ ..) พ.ศ. ...." หรือที่หลายคนเรียกว่า "ประกันสังคม ฉบับที่ 5" ซึ่งกำลังอยู่ในขั้นตอนการพิจารณาและผลักดัน ประเด็นที่ผู้ประกันตนเฝ้ารอมากที่สุดในฉบับนี้ หนีไม่พ้นเรื่องของ "เงินกรณีชราภาพ" โดยมีข้อเรียกร้องสำคัญ 3 ประการ หรือที่เรียกว่า "3 ขอ" คือ:

• ขอเลือก: ผู้ประกันตนต้องการมีสิทธิ์ "เลือกรับเงินบำนาญชราภาพหรือเงินบำเหน็จชราภาพ" ได้เองเมื่ออายุครบ 55 ปีบริบูรณ์และสิ้นสุดการเป็นผู้ประกันตน โดยเฉพาะผู้ที่ส่งเงินสมทบเกิน 180 เดือน ที่ปัจจุบันถูกบังคับให้รับบำนาญเท่านั้น การให้สิทธิ์เลือกนี้จะช่วยให้ผู้ประกันตนสามารถบริหารจัดการเงินในวัยเกษียณได้ตามความจำเป็นและแผนชีวิตของแต่ละบุคคล เช่น บางคนอาจต้องการเงินก้อนเพื่อปลดหนี้, รักษาพยาบาล, หรือลงทุนเริ่มต้นธุรกิจหลังเกษียณ
• ขอคืน: การขอคืนเงินกรณีชราภาพ "บางส่วน" ออกมาใช้ก่อนในยามฉุกเฉิน หรือเมื่อประสบภัยพิบัติร้ายแรงที่ส่งผลกระทบต่อความเป็นอยู่ แม้จะไม่ใช่การถอนเงินทั้งหมด แต่ก็ช่วยบรรเทาความเดือดร้อนได้ในบางสถานการณ์
• ขอกู้: การนำเงินกรณีชราภาพในส่วนที่ตนเองสมทบไป "เป็นหลักประกันการกู้เงิน" กับสถาบันการเงิน เพื่อให้ผู้ประกันตนสามารถเข้าถึงแหล่งเงินทุนในยามจำเป็น โดยที่เงินต้นประกันสังคมยังคงอยู่ในระบบ ไม่ได้ถูกถอนออกมาโดยตรง สถานะของ "ฉบับที่ 5" และ "3 ขอ" ในปัจจุบัน: ร่างกฎหมายประกันสังคมฉบับใหม่ ที่มีประเด็น "3 ขอ" เป็นหัวใจสำคัญ ได้ถูกผลักดันและผ่านขั้นตอนการพิจารณาจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้องมาพอสมควรแล้ว รวมถึงคณะกรรมการประกันสังคมและกระทรวงแรงงานก็เห็นชอบในหลักการ อย่างไรก็ตาม กระบวนการทางกฎหมายยังคงต้องผ่านการพิจารณาของสภาผู้แทนราษฎรและวุฒิสภา รวมถึงประกาศในราชกิจจานุเบกษาจึงจะมีผลบังคับใช้ ดังนั้น คำถามที่ว่า "เมื่อไหร่ฉบับที่ 5 จะมาถึง" และ "ผู้ประกันตนจะได้เลือกรับเงินบำเหน็จหรือบำนาญได้หรือไม่" จึงขึ้นอยู่กับกระบวนการทางนิติบัญญัติ ซึ่งอาจใช้เวลาอีกระยะหนึ่ง ขึ้นอยู่กับการพิจารณาของฝ่ายนิติบัญญัติและความเร่งด่วนของนโยบายรัฐบาล ความท้าทายและการสร้างสมดุล การปรับแก้กฎหมายประกันสังคม โดยเฉพาะประเด็น "3 ขอ" นั้น ต้องเผชิญกับความท้าทายในการสร้างสมดุลระหว่าง:
• ความต้องการของผู้ประกันตน: ที่ต้องการความยืดหยุ่นในการเข้าถึงและบริหารจัดการเงินของตนเอง
• ความยั่งยืนของกองทุน: การเปิดให้ถอนหรือนำเงินออกมาก่อน อาจส่งผลกระทบต่อสภาพคล่องและความมั่นคงของกองทุนในระยะยาว โดยเฉพาะเมื่อสังคมไทยกำลังก้าวสู่สังคมสูงวัย การออกแบบกฎหมายจึงต้องคำนึงถึงทั้งสองมิติ เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดต่อผู้ประกันตน โดยไม่ทำให้กองทุนประกันสังคมต้องประสบปัญหาทางการเงินในอนาคต เตรียมพร้อมสำหรับอนาคต ไม่ว่า "ประกันสังคม ฉบับที่ 5" จะประกาศใช้เมื่อใด และจะมีเนื้อหาที่เป็นไปตามข้อเรียกร้องมากน้อยแค่ไหน สิ่งสำคัญที่สุดคือการที่ผู้ประกันตนต้อง "เตรียมพร้อม" อยู่เสมอ:
• ติดตามข่าวสารอย่างใกล้ชิด: เพื่อทำความเข้าใจกฎระเบียบใหม่ๆ และสิทธิประโยชน์ที่จะได้รับ
• วางแผนการเงินส่วนบุคคล: ไม่ว่าระบบจะเปลี่ยนแปลงไปอย่างไร การมีเงินออมสำรองและแผนการเงินที่รอบคอบ คือสิ่งสำคัญที่สุดที่จะสร้างความมั่นคงในชีวิต
• สร้างความเข้าใจที่ถูกต้อง: เงินประกันสังคมคือ "หลักประกัน" ไม่ใช่ "เงินออมปกติ" การเข้าใจวัตถุประสงค์ของเงินส่วนนี้จะช่วยให้เราตัดสินใจและวางแผนได้ดียิ่งขึ้น อนาคตของระบบประกันสังคมไทยกำลังก้าวเข้าสู่บทใหม่ หวังว่า "ฉบับที่ 5" ที่กำลังจะมาถึงนี้ จะตอบโจทย์ความคาดหวังของผู้ประกันตน และสร้างหลักประกันชีวิตที่มั่นคงอย่างยั่งยืนให้กับทุกคน.